Sadri Maksudi ARSAL

1880-1957

Sadri Maksudi Arsal, Rusya’da Kazan civarında bulunan Taşsu köyünde 1880 yılında dünyaya gözlerini açmıştır. Köyün imamı olan Nizâmeddin Maksudi’nin oğludur. İlk tahsiline Kazan’da Allâmiye Medresesi’nde başlamış ve burada Arapçayla beraber dinî ilimleri öğrenmiştir. 1895’te Kırım’a giderek ağabeyi Ahmed Hâdi Maksudi’nin de öğretmenlik yaptığı Bahçesaray Zincirli Medresesi’nde eğitimine devam etti ve Rusça öğrendi. Burada İsmail Gaspıralı Bey ile tanışmış fikri dünyası oluşmaya başlamıştır. Sonrasında Rus Öğretmen Okulu’nda eğitimine devam eden Arsal, bu okulda da Ayas İshakî ile tanışmıştır. Öğretmen okulunu tamamlayan Sadri Maksudi yüksek tahsil için Paris’e gitmiş ve Hukuk Fakültesi’ne yazılmıştır. Paris’te Yusuf Akçura ve Yahya Kemal’le de yolları kesişmiştir.

1906’da Hukuk Fakültesi’ni bitirmiş ve Rusya’ya dönmüştür. 1905 yılında gerçekleştirilen ilk ihtilal sonucu oluşturulan dumalardan ikinci ve üçüncü dumalarda Müslümanların temsilcisi olarak bulunmuş ve bu durum onu Müslüman milletvekillerin tabii lideri haline getirmiştir. Bu görevi sırasında faal bir şekilde çalışmış ve Rusya Türkeri’nin meselelerini meclis kürsüsünde dile getirmiştir.

Rus devletinin Türklerin dilini ve kültürünü yok etmek çabasında olduğunu fark eden ve çalışmalardan haberdar olan Arsal mücadele metodunu buna göre ayarlamış ve Dumalarda bu çalışmaların aleyhine faaliyetlerde bulunmuştur.

1917 senesinde gerçekleşen Ekim Devrimi sonrasında Kazan civarında kurulan Türk devletinde Millet Meclisi başkanlığı ve Milli İdare başkanlığı görevlerinde bulunmuştur. Böylece İdil-Ural devletinin ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Bolşevizm’in Rusya’daki hakimiyetinin artmasıyla Finlandiya’ya, oradan da Paris’e gitmiştir. Burada Sorbonne Üniversitesi’ne bağlı olan bir enstitüde akademik faaliyetlerine devam etmiştir. Slav Kavimleri Araştırma Enstitüsü’nde Türk-Tatar kavimleriyle Orta Asya tarihi derslerini okutan Arsal, akademik faaliyetlerin yanı sıra I. Dünya Savaşı sırasında oluşan ortamda Türklerin haklarını korumaktan geri durmamıştır.

1925 yılında Maarif Vekili Hamdullah Suphi tarafından Türkiye’ye çağırılmıştır. Türkiye’ye gelen Arsal; önce Telif ve Tercüme Heyeti üyeliğine, sonrasında yeni açılan Ankara Adliye Hukuk Mektebi’ne profesör tayin edilmiştir. Aynı zamanda Türk Ocakları Hars Heyeti üyeliğinde de bulunmuştur. 1930 yılında gerçekleştirilen Türk Ocakları kurultayında yalnız tarihle uğraşacak bir enstitü gerekliliği hakkında yaptığı konuşmayla bugünkü Türk Tarih Kurumu’nun tohumlarını atmıştır.

1930-1934 yılları arasında Şebinkarahisar, 1934-1938 yılları arasında ise Giresun milletvekilliği yapmıştır. 1939’da İstanbul Üniversitesi’nde, 1941 senesinde Ankara Üniversitesi’nde akademik çalışmalarını sürdürmüştür. 1950 senesinde Demokrat Parti’den Ankara milletvekili seçilen Sadri Maksudi Arsal, 1954 senesinden sonra akademi hayatına geri dönmüş ve 20 Şubat 1957 tarihinde vefat etmiştir.

Bazı Eserleri: Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, Maişet, İngiltere’ye Seyahat, Orta Asya Türk Devletleri, İngiliz mme Hukukunun İnkişaf Safhaları, Hukuk Tarihi Dersleri, Umumî Hukuk Tarihi, Hukuk Felsefesi Tarihi, Türk Tarihi ve Hukuk